Pandemija korona virusa osim što je promijenila način života i funkcionisanja ljudi, uticala je i na sve grane privrede. Svi poslodavci su se mogli susresti sa češćim odsustvima više radnika u isto vrijeme.
Upravo zbog toga istražili smo kako poslodavci treba da evidentiraju odsustvo radnika koji je u izolaciji zbog kontakta sa kovid pozitivnom osobom i radnika koji čeka rezultate korona testa, te koja su prava i obaveze radnika u takvim situacijama.
Privremena spriječenost za rad
Dakle, u pitanju je privremena spriječenost za rad, a to je normirano Zakonom o zdravstvenom osiguranju Republike Srpske i Pravilnikom o ostvarivanju prava na naknadu plate za vrijeme privremene nesposobnosti za rad.
Prema Zakonu privremenu nesposobnost za rad utvrđuje ovlašćeni ljekar pojedinac do 30 dana, a preko 30 dana nadležne ljekarske komisije.
U pomenutom Pravilniku pojašnjeno je da postojanje osnova i dužina privremene nesposobnosti za rad osiguranika Fonda se utvrđuje na osnovu ljekarskog pregleda osiguranika i medicinskog nalaza o njegovom zdravstvenom stanju, a u skladu sa Kriterijumima dijagnostičkog postupka i ocjene privremene nesposobnosti za rad.
Takođe, Pravilnikom je definisano da je ovlašćeni ljekar porodične medicine dužan da osiguraniku Fonda izda izvještaj o trajanju privremene nesposobnosti za rad (novčana doznaka) najkasnije do 5. u mjesecu za prethodni mjesec.
“Izvještaj se izdaje u jednom primjerku (original) radi ostvarivanja prava na naknadu plate, a druga dva primjerka (kopije) zadržavaju se u bloku”, navedeno je u Pravilniku.
Naknada plate
“Odredbom člana 14. stav 1. tačka đ) navedenog pravilnika propisano je da osiguranik ima pravo na naknadu plate u slučaju privremene nesposobnosti za rad iz razloga provođenja propisane mjere izolacije kao kliconoše ili pojave zarazne bolesti u njegovoj okolini”, kazali su nam u Ministarstvu rada i boračko-invalidske zaštite Republike Srpske.
Prema Pravilniku naknadu plate za vrijeme privremene nesposobnosti za rad osiguranika Fonda za prvih 30 dana privremene nesposobnosti za rad obezbjeđuje poslodavac iz svojih sredstava. Po isteku 30 dana, a najduže do 12 mjeseci neprekidnog trajanja privremene nesposobnosti za rad, naknadu neto plate obezbjeđuje Fond, osim u slučaju ako se osiguranik bez opravdanog razloga ne javi ovlašćenom doktoru porodične medicine za ocjenu privremene nesposobnosti za rad ili se ne odazove na komisijski pregled u zakazano vrijeme.
Visina naknade plate
Prema pravilniku, visina naknade plate koju obezbjeđuje poslodavac određuje se u visini od 70 odsto do 90 odsto od osnova, u skladu sa opštim aktom poslodavca.
Visina naknade plate koju obezbjeđuje Fond iz sredstava obaveznog zdravstvenog osiguranja određuje se u sljedećim procentima od osnova:
- ukoliko je nesposobnost za rad uzrokovana bolešću ili povredom – 70 odsto;
- ukoliko je nesposobnost za rad uzrokovana medicinskim ispitivanjem – 70 odsto;
- ukoliko je nesposobnost za rad uzrokovana izolovanošću kao kliconoše ili zbog pojave zaraze u njegovoj okolini – 90 odsto;
- ukoliko je nesposobnost za rad uzrokovana njegom oboljelog člana uže porodice pod uslovima određenim opštim aktom Fonda – 70 odsto i
- ukoliko je nesposobnost za rad uzrokovana dobrovoljnim davanjem tkiva i organa – 90 odsto.
Sindikat: Inicijativa da naknada plate iznosi 100 odsto
U aprilu prošle godine Savez sindikata Republike Srpske je izdao uputstvo, odnosno dokument pod nazivom Osnovni instituti radnog prava za vrijeme vanrednog stanja izazvanog virusom Covid-19, gdje je između ostalog, kroz osam poglavlja, pojašnjena i situacija privremene spriječenosti za rad.
“Bila su različita tumačenja gdje je ljudima koji su oboljeli od kovida ili su u izolaciji odobravano “obično” bolovanje, kada naknada plate iznosi 70 odsto od plate radnika koju bi trebao da primi. Međutim, mi smo u tom uputstvu detaljno citirajući određene zakonske propise jasno precizirali da i onaj radnik koji je obolio od kovida i onaj koji je u izolaciji ima pravo na naknadu plate od 90 odsto.Takođe, išli smo i sa inicijativom da naknada plate bude 100 odsto, jer je to nešto što se desilo bez volje i želje radnika. Ako npr. radnik radi sa kolegom koji je obolio od kovida, on nije kriv što je došlo do toga i što je takva situacija. Zbog toga smatramo da bi radnik trebao imati naknadu plate od 100 odsto. Ono što je važno napomenuti, radnik koji je obolio ili bio kontakt, te je upućen u izolaciju, on dobija rješenje o izolaciji i na osnovu tog rješenje se obraća svom doktoru, nakon čega se otvara bolovanje”, pojasnili su u Savezu sindikata.
Preporuka poslodavcima: Nakanada plate od 90 odsto
Dakle, radnik koji se nalazi u izolaciji ili karantinu, a kome je nadležni organ izdao akt o izolaciji ili karantinu, ima pravo na naknadu plate najmanje u visini od 70 odsto, a najviše do iznosa od 90 odsto plate koju bi radnik ostvario da je bio na radu.
Takođe, preporuka Saveza poslodavcima je da, bez obzira na procenat utvrđen opštim aktom ili ugovorom o radu, radnicima koji su izolovani ili se nalaze u obaveznom karantinu, za prvih 30 dana privremene spriječenosti za rad, isplate naknadu plate u visini od 90 odsto plate koju bi radnik ostvario da je bio na radu.
Naknada plate od 100 odsto
U uputstvu je takođe pojašnjeno da ukoliko se radnik nalazi u izolaciji ili karantinu krivicom poslodavca, koji nije preduzeo odgovarajuće mjere zaštite na radu ima pravo na naknadu plate u visini od 100 odsto prosječne plate koju je ostvario u odgovarajućem prethodnom periodu ili od plate koju bi ostvario da je bio na radu.
Na naknadu plate od 100 odsto ima pravo i radnik koji se zarazi ili dođe u kontakt sa oboljelom osobom u okviru obavljanja svojih redovnih poslovnih zadataka.
Razlika između izolacije i karantina
U navedenom upustvu navedeno je da je prema odredbama Zakona o zaštiti stanovništva od zaraznih bolesti Republike Srpske izolacija protivepidemijska mjera prostornog izdvajanja zaraženog lica, tokom perioda zaraznosti, na mjesto i pod takvim uslovima kojima se sprečava ili ograničava direktan odnosno indirektan prenos uzročnika zaraznih bolesti sa zaraženog lica na osjetljivo ili drugo lice. Dok je karantin mjera ograničavanja kretanja zdravih lica koja su bila u kontaktu sa oboljelim od zarazne bolesti tokom perioda maksimalne inkubacije za tu bolest, računajući od dana posljednjeg kontakta sa oboljelim, sa ciljem da se spriječi širenje zarazne bolesti.
Dakle, mjera karantina se nalaže onima koji su bili u kontaktu sa zaraženim osobama, a mjera izolacije osobama kod kojih je potvrđen kovid 19.
Karantin od pet do 14 dana
Osobe koje su bile u kontaktu sa zaraženom osobom, čak i kada test pokaže da su negativne na koronu, moraju u karantin. A koliko će ova epidemiološka mjera trajati zavisi od njihovog vakcinalnog statusa, te činjenice da li su i kada preležali virus.
Osobe koje su prije najmanje 14 dana primile drugu dozu vakcine protiv kovida-19, smatraju se kompletno vakcinisanima i podliježu mjeri karantina u trajanju od pet dana.
Oni koji su su unazad šest mjeseci imali laboratorijski potvrđen kovid, PCR ili antigenskim testom, ne podliježu mjeri karantina, a osobe kod kojih je prošlo više od pola godine nakon preležane bolesti, a primili su jednu dozu vakcine prije najmanje 14 dana, podliježu karantinu u trajanju od pet dana, od dana izloženosti.
Takođe, karantin za bliske kontakte koji nisu preležali kovid, kao i za osobe koje nisu vakcinisane, traje 10 dana.